Муус устар 1 күнэ — П.А.Ойуунускай аатынан судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата, норуодунай суруйааччы, оонньооботох оҕо саастаах, сэрии сылын оҕото – биир дойдулаахпыт В.С.Яковлев-Далан төрөөбүт күнэ.
https://rutube.ru/video/1af71cb15c119d40aac61871f9e9968a
Василий Семенович Яковлев-Далан — Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай суруйааччыта, П.А. Ойуунускай аатынан Государственнай бириэмийэ лауреата, педагогическай наука кандидата, Саха Өрөснүүбүлүкэтин Духуобунаска академиятын академига, «Доҕордоһуу» орден кавалера. ССРС Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, обществсннай деятель. В.С. Яковлев-Далан 1928 сыллаахха муус устар 1 күнүгэр Чурапчы улууһун Кытаанах нэһилиэгэр тороөбүтэ. Холкуостаах бааһынай уола Василий Яковлев Чурапчытааҕы педучилищены 1948 сыллаахха бүтэрбитэ, бастыҥ үөрэнээччи быһыытынан Дьокуускайдааҕы пединститукка быһа үөрэххэ анаммыта. Историческай факультеты бүтэрээри аҕай сырыттаҕына 1952 сыллаахха национализмҥа буруйданан репрессияҕа түбэспитэ. 1954 сыллаахха толору реабилитацияламмыта. 1955 сыллаахха институтун бүтэрэн баран Усуйаана, Нам, Чурапчы улуустарыгар өр сылларга учууталынан, оскуолаҕа завуһунан, дириэктэринэн, үөрэх салаатын иниспиэктэринэн үлэлээбитэ. Дьокуускайдааҕы учууталлар билиилэрин үрдэтэр институт кафедратын сэбиэдиссэйинэн үлэлээн, баай педагогическай уопуту хаһааммыта. 1975- 1977 сылларга ССРС НА СС Саха сиринээҕи филиалыгар аспирантура сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ. 1981 сыллаахха Казань куоракка «Саха норуотун үөрэхтээһин сайдыытыгар нуучча прогрессивнай интеллигенциятын оруола» диэн тиэмэҕэ педагогическай наука кандидатын истиэпэнин ылыыга диссертацияны көмүскээбитэ. 1977 сыллаахха «Чолбон»
сурунаал эрэдээксийэтигэр проза отделын сэбиэдиссэйинэн көспүтэ, оттон 1993 сылтан ыла сурунаал кылаабынай эрэдээктэрэ этэ. Саха литературатыгар 1976 сыллаахтан киирбитэ. Эдэр көлүөнэни иитиигэ өр сылларга үтүө суобастаахтык үлэлээбит Василий Семенович Яковлев 1976 сыллаахха Далан диэн псевдонимынан «Дьикти саас» сэһэнин «Хотугу сулус» сурунаалга бэчээттэппитэ. Далан бу сэһэнигэр тыа сиринээҕи оскуоланы бүтэрээччилэр тустарынан суруйбута. Кини уон икки сыллаах педагогическай үлэтин матырыйаалларыгар олоҕуран суруллубут ити айымньытын ааҕааччылар уонна литературнай кириитикэ үчүгэйдик көрсүбүттэрэ. Суруйааччы кэлин кэминээҕи «Хотугу номохтор», «Аар тайҕам суугуна», «Тулаайах оҕо», «Кэриэн ымыйа» диэн айымньыларыгар көлүөнэлэр утумнаһыыларын тиэмэтэ арыйыллар, төрөөбүт айылҕаны харыстааһын, хотугу сир экологическай проблематын кытары ыкса сибээстээх, Саха сирин норуоттарын былыргы историяларын кыратык чинчийиллибит араҥалара көтөҕүллэллэр. Далан «Доҕоруом, дабай күөх сыырдаргын», «Кынаттаах ыралар» диэн романнарыгар реалистическай сүүрээнинэн сайдар литература үтүө үгэстэрин салҕаан, олох араас проблемаларын арыйар. B.C. Яковлев-Далан саха суруйааччыларыттан аан бастакынан историческай тиэмэҕэ бөдөҥ айымньылардаах, бу тиэмэҕэ хоннохтоохтук ылсан үлэлээбит суруйааччы буолар. 1986 сыл бүтүүтүгэр Далан Саха сирин олох быданнааҕытын туһунан кэпсиир «Тулаайах оҕо» диэн романа «Глухой Вилюй» диэн аатынан «Современник» издательствоҕа бэчээттэнэн тахсыбыта. 1990 сыллаахха суруйааччы ити историческай роман-дилогия иккис кинигэтин «Тыгын Дархан» романы бүтэрбитэ, ол Дьокуускайдааҕы кинигэ издательствотыгар 1993 сыллаахха бэчээттэнэн тахсыбыта. Ити айымньы иһин киниэхэ П.А. Ойуунускай аатынан Государственнай бириэмийэ анаммыта. Кини тиһэх бодөҥ айымньыта «Дьылҕам миэнэ» диэн эссе-роман 1995 сыллаахха бэчээттэнэн тахсыбыта. Айымньыга саха чулуу дьонун национализмна буруйдуур, уорбалыыр, сойуолуур кэмнэрин тустарынан олус хорсуннук, аһаҕастык сэһэргээбитэ. Кини төһө да солото суох буоллар, ааҕааччыларын кытта көрсүһүүгэ бириэмэ булара, актыыбынай общественнай үлэни ыытара, норуодунай депутаттар оройуоннааҕы уонна куораттааҕы сэбиэттэрин депутатынан, Суруйааччылар сойуустарын бырабылыанньатын чилиэнинэн хаста да быыбардаммыта. B.C. Яковлев—Далан Саха Өрөспүүбүлүкэтин А.Е. Кулаковскай-Өксокүлээх Өлөксөй аатынан Государственнай бириэмэйэни инэриигэ өроспүүбүлүкэтээҕи хамыыһыйаны салайбыта. Саха Өрөспүүбүлүкэтин Духуобунаска академиятын академига, Саха Өроспүүбүлүкэтин Президеныгар общественнай- консультативнай сэбиэт чилиэнэ этэ. Кини үгүс элбэх публицистическай ыстатыйаларыгар, этиилэригэр уонна бэйэтин өлбөт-сүппэт айымньыларыгар саха норуота цивилизованнай киһиаймах баран иһэр ыллыктаах суолун тутуһарыгар кини өйүн-санаатын сирдээччи, бодон общественнай деятеллэртэн биирдэстэрэ этэ. Василий Семенович Яковлев—Далан сахалар бастакы Президеммит М.Е. Николаев ыытар политикатын кэрэхсиирэ, өйдүүрэ, Саха сиригэр бэйэ государственнай былааһын —суверенитеты олохтоон, федеративнай дуогабарга тирэҕирэн общественнай-политическай, социальнай-экономическай, национальнайкультурнай бопнуруостар быһаарыллаллара сиэрдээҕин уонна наадалааҕын ыйара. Саха сиригэр чахчы сувереннай, демократическай уонна правовой государство үоскүөн олус баҕарара. С.И. Тарасовтыын Саха сирин Суруйааччыларын сойууһун үлэтин айымньылаахтык салҕаан ыытыспыта. Далан саха норуотугар эрэ тапталлаах суруйааччы буолбатаҕа, кини киэҥ Россия уонна бырааттыы Өрөспүүбүлүкэлэр ааҕааччылара билэр, кэрэхсиир прозаиктара этэ. Ону 1987 сыллаахха Россия суруйааччыларын мунньаҕар Далан айымньыларын дьүүллэһиигэ кыттыбыт нуучча уонна атын да омук суруйааччыларын эппит үтүө тыллара, ытыктабыллара туоһулуур. Кини олус илистэрдии үлэлээн уонна эккирэтэр, сойуолаһар дьон бүтэн биэрбэт үнсүүлэриттэн уйан сүрэҕэ тулуйбатаҕа, тэппэт буолбута. Ол сэтинньи 27 күнүгэр 1996 сыллаахха этэ. 1997 сыллаахха бу олоххо суох буолбутун кэннэ «Доҕордоһуу» орденынан наҕараадаламмыта. Ити курдук саха норуотун тапталлаах уола, улуу суруйааччыта Далан олоҕо даҕаны, литератураҕа киирбит суола-ииһэ даҕаны эриэ-дэхси буолбатаҕа, моһуоктаах, түһүүлээх- тахсыылаах, өро дабайыылаах, үрдүккэ көтүүлээх киэн аартык этэ. Кини олоҕун уонна чаҕылхай айар талаанын бүүсбүтүннүүтүн төрөөбүт норуотугар, литературатыгар, бар дьонун инники кэскилэ сырдык, ыраас буоларыгар, кини духуобунаһа сайдарыгар анаабыта.
