Кытанахская модельная библиотека

              Бастакы лүөччүк дьахтар – Чурапчыттан.

Ааспыт субботаҕа куорат 30 нүөмэрдээх  Социалистическай үлэ Геройа В.И.Кузьмин аатынан орто оскуола ыытар «Кузьминскай ааҕыыларын» чэрчитинэн Кыайыы 75 сылыгар уонна  саха кыргыттарыттан бастакы лүөччүк, Аҕа дойдуну көмүскүүр сэрии актыыбынай кыттыылааҕа Вера Кирилловна Захарова 100 сааһыгар анаан оскуола оҕолоругар научно-практическай кэмпириэнсийэ  тэрийэн ыытта.

    Кэмпириэнсийэ саҕаланыытыгар Муусука үрдүкү оскуолатын үөрэнээччилэрин аркыастыра, Гагаринскай уокурук бэтэрээннэрин хора байыаннай тиэмэлэргэ муусука оонньоотулар, ырыа ыллаатылар. Оҕолор оҥорбут араас сөмөлүөттэрин мадыаллара быыстапкаҕа туруоруллубуттар. Куорат 19 оскуолатын үөрэнээччилэрин  60-тан тахса дакылааттара ааҕылынна.

    Вера Кирилловна Захарова биҺиги – чурапчылар биир дойдулаахпыт. Кини бэйэтэ 1999 с суруйбут «О себе и друзьях» диэн кинигэтин   «Чурапчинская вольница» диэн  саҕалаан «Я родом из Чурапчи» диэн өссө чиҥэтэн биэрбит, Чурапчыны мин дойдум диэн ааттыыра.

    Аҕата Кирилл Петрович Захаров Кытаанахтан төрүттээх, куоракка Алампаны кытта биир кэмҥэ үөрэнэн реальнай училищены бүтэрэн 1906 сыллаахтан Баайаҕанан, Чурапчынан, Өлүөхүмэнэн  учууталлаабыт эбит. 1910  сыллаахха Өлүөхүмэҕэ учууталлыы баран Яныгина Евдокия Николаевнаны кэргэн ылан 6 кыыс, 2 уол оҕоломмуттар. Олортон 3-рэ Чурапчыга төрөөбүттэр. Алтыс оҕолоро Вера 1920 с. Өлүөхүмэ Дэлгэйигэр төрөөбүт, ол кэннэ кини икки саастааҕар Чурапчыга көһөн кэлэн 1934 сыллаахха куоракка көһүөхтэригэр дылы олорбуттар. Аҕалара сүрдээх актыыбынай киһи буолан кинини чурапчылар  Саха АССР учууталларын бастакы сийиэһигэр дэлэгээтинэн талбыттар, наҕараадаҕа түһэрбиттэр. Өрөспүүбүлүкэ учууталларын бастакы дэлэгээссийэтигэр киирсэн соҕуруу баран Крупская Н.К. кытта көрсө сылдьыбыт. Ол гынан баран репрессияҕа түбэһэн 1943 с хаайыыга өлбүт. Кэлин 1988 с.реабилитацийалаабыттар.

    Бу ыал түөрт оҕолоро уоттаах сэрии кыттыылаахтара. Улахан кыыс Москубаҕа үрдүк  үөрэҕи сэрии эрэ иннинэ бүтэрэн сэрии кэмин устата  байыаннай хараабыллары арыаллааһыҥҥа  үлэлээбит, убайдара рота политруга буолбут, бырааттара-суоппарынан, пулеметчигынан сылдьыбыт. Бу туһунан Н.Телейскэй «Саҥа олоххо» 2010 сыллаахха суруйбут эбит.

   Онтон Вера 1944 сыллаахха көрдөһөн-көрдөһөн фроҥҥа барбыт. Онно  санитарнай авиационнай полкаҕа лүөччүк буолан сэрии хонуутуттан бааһырбыт байыастары таһа сырыттаҕына  атырдьах ыйыгар өстөөхтөр сөмөлүөтүн  суулларан бэйэтин билиэн ылбыттар. Билиэн эрэйин-муҥун көрө сырыттаҕына сэбиэскэй саллааттар быыһаабыттар. Ол кэннэ Вера бэрэбиэркэ бөҕөтүн ааһан, салгыы көрдөһөн бэйэтин полкатыгар  сулууспалаабыт. Кыайыы буолуута истребитель лүөччүк  Шматков А.П.-ка кэргэн тахсан  Брянскай олохсуйбут. Кэргэнэ өлбүтүн кэннэ икки уолун илдьэ дойдутугар Саха сиригэр төннүбүт. Кэлээт Ефимов Г.Д. ыҥырыытынан Чурапчыга тахса сылдьыбыта, кэлин хаста да сылдьыталаабыта, биир дойдулаахтарын кытта куоракка  мэлдьи үөрэ көрсөрө. Онон бэйэтэ да суруйарынан-кэпсииринэн да олох, сэрии араас  ыарахаттарын барытын ааспыт, олоххо тардыһыылаах, сүрдээҕин ытыктанар, сытыы, актыбыыс бэтэрээн кыра уолун кытта куоракка олорон  90-с сааһыгар сылдьан 2010 сыл үүнэр бастакы күнүгэр олохтон эмискэ барбыта.

    Бу кэмпириэнсийэни Өлүөхүмэ түмсүүтэ көҕүлээбитэ, биһиги-чурапчы түмсүүтэ онно сыста түһэн кыттыстыбыт, көмөлөстүбүт.Тэрийээччилэр сүрдээҕин махтаннылар. Арай хомолтото диэн чурапчы оскуолаларыттан дакылааттаах оҕо, учуутал суох. Хата Кытаанах баһылыгын солбуйааччыта Скрябина Е.И. сырытта. Кэмпириэнсийэ буоларын туһунан биллэриини мин син балтараа ый иннинэ улууска ыыппытым да. Оҕолор  билбэттэр  бөҕө буоллаҕа.  Манна устуоруйа учууталлара, кыраайы үөрэтээччилэрэ арыый актыыбынайдык ылсыһаллара буоллар. Киэн туттуубут ситимин быспакка салгыы туруо этибит дии. Өлүөхүмэлэр биһиэхэ төрөөбүтэ диэн киэн туттуу бөҕө, аны сайын төрөөбүт сиригэр бюст туруорар гына былааннаан оҥотторо сылдьаллар. Чэ ити олус үөрүүлээх дьыала.  Мин Вера Кирилловнаны көрбүт, бэркэ билэр киһим буолан ол скульпторга бииргэ көрө барар былааннаахпыт. Аны куорат мээригэр туруорсан кини аатын саҥа уулуссаҕа иҥэрэр гына сөбүлэҥ ылан авиапорт оройуонугар уулусса көрөн эрэбит. Ол аһыллыытыгар улуус салалтатыттан  актыыбынайдык кыттыахтара диэн эрэл баар.

   Вера Кирилловна Захарова 100 сааһа от ыйын 12 күнүгэр буолар. Баҕар ол диэки дойдум диир сиригэр Чурапчыга эмиэ ханнык эмэ дьаһал ыытыллыа дии саныыбын.                        

                                                                                   Альбина Поисеева – улуус                 Бочуоттаах олохтооҕо

Вера Кирилловна Захарова туһунан сигэнэн киирэн көр

https://rutube.ru/video/83746ea814aba2f71fbc30798b22cb81

(1920 — 01.01.2010) 

     Вера Кирилловна Захарова родилась в Якутии в большой семье. В 1934 году семья Веры Кирилловны переехала в город Якутск, где девушка поступила в аэроклуб. В 1940 году Вера поступила в  институт физкультуры, но закончить его не удалось.

     Когда началась война, Вера Захарова просилась на фронт. Она окончила курсы медсестер, связистов, была инструктором парашютистов. На фронт попала только в 1944 году в авиационный полк и стала летчицей 1-го Белорусского фронта. За полгода совершила более 180 боевых вылетов, она спасла более двухсот тяжелораненых воинов, доставив их с передовой в госпитали. Первый боевой орден получила за участие в Корсунь-Шевченковской операции. 7 августа 1944 года во время  выполнения боевого задания была ранена и попала в плен. Была в концлагере на территории Польши. 19 января 1945 года была освобождена вместе с другими военнопленными советскими войсками.

     Вера  Кирилловна вернулась в свой полк, где и познакомилась с Анатолием Поликарповичем Шматковым, боевым летчиком, ставшим впоследствии ее мужем. С ним она и приехала на Брянщину после войны. А.П. Шматков, получив юридическое образование, много лет проработал в органах прокуратуры. Долгое время Вера Кирилловна проживала в Климово. После смерти мужа в 1965 году, Вера Кирилловна вернулась в Якутию, где работала в школе, в институте космофизических исследований, в комитете  защиты мира.

     Выйдя на пенсию, постоянно  приезжала в Климово

бу сигэлэринэн киирэн Вера Кирилловна туһунан билсиҥ, ааҕыҥ

cbsykt.ru›news/pokolenie-vkhodyashchee-v-vechnost…

yiwt.ru›ru/node/1031